Sağlıkta Dönüşüm Programının Amaçları Ve İlkeleri
SDP ile başlayan sağlıkta yaşanan dönüşümde tüm programın içeriğinde herkesin kolayca ulaşılabildiği, yüksek kaliteli sağlık hizmetleri amaçlanmaktadır. Günümüz koşullarında hizmetin sadece gereksinim duyanlara sunulması tek başına yeterli olmamaktadır. Özellikle sağlık hizmetlerinin belirtilen kalite ve akreditasyon standartları ile mevcut kısıtlı kaynaklarla etkin, verimli ve maliyeti açısından önemlidir.
Sağlık alanında yaşanan çok önemli gelişmeler beraberinde yeni sıkıntı ve sorunları da beraberinde getirmektedir. SDP’nin amaç ve ilkelerinde belirtilen ana başlıkların uygulama aşamasında yeterince etkili olmadığı gözlenmektedir. Sağlık politikaları insan sağlığının korunması ve iyileştirilmesi herkes tarafından kabul edilebilir hedef olarak belirlenirken, mevcut kısıtlı kaynakların etkin kullanılması adalet ve eşitlik ilkeleri ile tezatlık göstermektedir. Sağlık politikaları ya da programları sosyal devlet anlayışı içerisinde geliştirilerek parası olanın ulaşabildiği ya da satın aldığı bir hizmet olarak değil parası olmayan bireylerinde ulaşabildiği bir sistemi tanımlamalıdır. [1]
SDP’nın amaçları; “sağlık hizmetlerinin etkili, verimli ve hakkaniyete uygun şekilde; organize edilmesi, finansmanın sağlanması ve sunulmasıdır.”
Etkililik, “uygulanacak politikaların halkın sağlık düzeyinin yükseltilmesi amacını ifade eder.” [2] Uygulanması tasarlanan sağlık politikalar birey ve toplum sağlık düzeyinin en iyi seviyeye ulaşma amacını ifade eder. Etkililik mevcut ulaşılabilir olan iyileşmelerin gerçekte ulaşma derecesidir. Sağlık hizmetinin sunumundaki en önemli ve beklenen hedef insanların hastalanmasına yol açan olumsuz etkilerin tamamen ortadan kaldırılmasına yöneliktir.
Verimlilik, “mevcut kısıtlı olan kaynakları etkin olarak kullanılması ile maliyetlerin düşürülmesi mevcut olan bu kaynaklarla hizmetin üretilmesidir.”[3] Mevcut kısıtlı kaynakları ile ifade edilen, sağlık işgücünün dağılımı, malzeme yönetimi, akılcı ilaç kullanımı, modern anlayışın hakim olduğu sağlık işletmeciliği ve koruyucu hekimlik uygulamaları ile verimliliğin ön plana çıkartılmasıdır.
“Verimlilikte sağlıkta ulaşılabilir iyileştirmeleri azaltmaksızın hizmet maliyetini azaltma yeteneğidir.”[4] Sağlıkta bakım hizmetlerinde verimliliği artırma çabaları bu hizmeti sunanların daha etkili yararlı yöntemleri kullanarak, sağlık hizmet sunumunda kullanılan ürün ve hizmetlerin verimli üretilerek, sağlık bakım hizmetlerinin demografik, sosyo-ekonomik olarak farklı hasta grupları arasında sağlıkta beklenen iyileşmelere orantılı olarak dağılımımın sağlanmasıdır. Mevcut sınırlı kaynaklar ile sunulan sağlık hizmet sunumunun, düşük maliyetle ve uzun süreli hastalara sunulmasının sağlanmasıdır.
“Hakkaniyet, bütün insanların sağlık hizmetlerine ihtiyaçları ölçüsünde ulaşmaları, hizmetlerin finansmanına mali güçleri oranında katkıda bulunmaları ve sağlık göstergeleri ile ilgili farklılıkların azaltılması ilkesidir.”[5] Sağlık hizmet sunumunda kullanılan mevcut sınırlı olan kaynakların gereksinim duyan her bireye, coğrafi şartlar gözetilmeden eşit olarak ulaşılabilir olmayı ifade eder.
SDP’nın amaçladığı hedef sağlık hizmeti sunumundan daha verimli ve eşit ölçüde herkesin yararlanabilmesidir. SDP’nın oluşması için; Modern iyi bir yönetim modeli olması, bütçe finansmanının iyi planlanması ve sağlık hizmetinin ihtiyacı olan bireyler tarafından erişilebilirliği önem taşımaktadır. Hakkaniyetin hizmetin erişebilirliğine, etkililiğine ve alınan hizmetin kabul edilebilirliği ile açıklanır. Yaş, cinsiyet, gelir, sosyal sınıf, etnik köken, oturulan mevki vb. nitelenen nüfus grupları arasında sağlık hizmetlerinin farklılıkları ortadan kaldırarak toplumun tüm kesimlerinde hakkaniyeti sağlamaktır.
SDP’nın kapsamında uygulanan politikalar sonucunda toplumun sağlık düzeyinin yükseltilmesi etkililik, hastaları tedavi etmenin maliyeti yüksekliği nedeniyle bireylerin hastalanmasının önlenmesi için koruyucu sağlık hizmetlerinin geliştirilmesidir. Bu amaçla, anne bebek ölümlerinin azaltılması, yaşam süresinin uzatılması, mevcut kaynakları uygun şekilde kullanarak sağlık hizmet sunum maliyetini düşürüp, mevcut olan kaynakla daha fazla hizmetin üretilmesi (verimlilik), bireylerin sağlık hizmetlerine ihtiyaçları ölçüsünde ulaşmalarının ve hizmetlerin finansmanına bireylerin mali güçleri oranında katkıda bulunmalarını sağlanmalıdır (hakkaniyet).
[1] S. Kaya, Sağlık Hizmetlerinde Sürekli Kalite İyileştirme, Ankara, 2005, s.5
[2] Ö. Genç, Yataklı Tedavi Kurumlan Sektör Araştırması, Ankara, 2005, s.54
[3] Genç, s.54
[4] S. Kaya, Sağlık Kurumlarında Kalite Yönetimi, “Sağlık Hizmetlerinde Kalite Kavramı, Eskişehir, 2013, s.6
[5] Genç, s.54
