24.05.2020, 00:03

1792/1812 YILLARINDA İSTANBUL'A YAYILAN BİR SALGIN ve ŞANİZADE HAKKINDA

İstanbul daha evvel çok kez bulaşıcı hastalığa maruz kaldı. Bu salgınlar hep başka yerlerden taşındı. Tıpkı Corona Covid-19 virüsü gibi. Bu salgınlardan biri, bundan yaklaşık 228 yıl önce yaşandı. Bunlara, bulaşıcı hastalık anlamında taun denirdi. Hicri 1207, Miladi 1792 yılında başladı her şey. Devamı 1812 yılında oldu. Bir başka kıtadan, Afrika'nın kuzey ülkelerinden Mısır'dan ithal olunan bu salgının binlerce kilometreden İstanbul'a nasıl ulaştığı, İstanbul'daki zararlarının ne ölçüde olduğu ve en çok nasıl yayıldığı sorularına cevap verelim.

Herşeyden önce bu salgın konusundaki bilgiler, Şanizade Mehmed Ataullah Efendi'den öğrenilir. Ziya Yılmazer'in TDV İslam Ansiklopedisi'nde verdiği bilgilere göre Şanizade Mehmed Ataullah Efendi (1770-1826) Arapça, Farsça, İtalyanca, Rumca, Latince ve Fransızca bilmekteydi. Şanizade, modern tıp konusunda çalışmış, Avrupa'da yayınlanan pek çok kitabı tercüme etmiştir. Tarih-i Şanizade'de bu bilgiler mevcuttu. Halıcıoğlu Mühendishanesi'nde ve Süleymaniye Tıp Medresesi'nde eğitim görmüştü. Sürgüne gönderildiği Tire'de vefat edip, buraya gömülmüş, mezarı kaybolmuş ama mezar taşı sonradan bulunmuştur.

Şanizade Mehmed Ataullah Efendi'nin temsili resmi (Kaynak: TDV İslam Ansiklopedisi)

Osmanlı devleti, kendinden önceki Roma İmparatorluğu gibi Mısırla sürekli ticaret yapan bir ülkeydi. Elbette ticaret, deniz yoluyla yapılıyordu. İşte Hicri 1207 yılının başlarında İstanbul’da etkili olan vebada pek çok kayıp verildi. Ama 1812 yılındaki daha etkili olacaktı. Mısır ile yapılan deniz ticareti esnasında İzmir limanında ortaya çıkar bu illet hastalık. İzmir'den de İstanbul'un Galata Limanı’na gelen bir ticaret gemisinde çalışan gemicilerden birkaç tanesi daha gemi yoldayken ölür. Gemi İstanbul'a geldiğinde ise, bu hastalığı taşıyan ama muhtemelen bunu bilmeyen gemiciler Beyoğlu, Tatavla ve Galata'ya giderler. Böylelikle adı geçen semtlerde bu hastalık baş gösterir ve tüm kente yayılır. Çok sayıda insan kısa sürede vefat eder. Bu durumu gören çok sayıda insan, birbirleriyle ilişkileri keserek, eve kapanırlar. Yani günümüzdeki tabirle, karantinaya girerler. Doktorlar, daha evvel bu denli hızlı ve çok bulaşan bir hastalık görmediklerini açıklarlar. İyi korunulunca taun ve vebanın yok olduğu bilinci yavaş yavaş oluşacaktı. Ancak buna rağmen başlangıçtaki yayılmanın etkisiyle çok sayıda insan kaybı olur. Hükümet, İstanbul sur kapılarına yazıcı yerleştirerek, günlük vefat sayısını öğrenir. İstanbul'daki cami, mescit ve türbelerin yakınındaki bazı yerlere gömülenler haricinde kale dışına gömülenler de oluyordu. İşte kale dışına gömülenlerin sayısı Ramazan ayında günlük 1500-2000 civarında oluyordu. İstanbul'un sur dışı ve Anadolu yakası da dikkate alındığında rakam 2200-3000'i buluyordu. Ramazan bayramında insanların daha çok bir araya gelmesinden ötürü hastalığın yaylması daha çok hızlanmış ve günlük kayıp sayısı 3000 civarında seyretmişti. Ramazan ayından sonra gelen Şevval ayında iyice artan salgın sonra yavaşlamaya başlar.

Salgın esnasında bazı kişilerin önerisiyle yatsı ezanından sonra cami minarelerinden Ahkâf Sûresi okunuyordu. Dinleyen insanlar irkilmeye başlayınca birkaç gün sonra bundan vaz geçilmişti. Çünkü bu sûre, Ad kavminin nasıl helâk olduğunu anlatan bir konuyu içeriyordu. Bazı alimler, bu şekilde bu beladan kurtulunabileceğini düşünmüşlerdi.

Bir diğer grup, salgının sebebinin Eminönü'nde, bugünkü Galata Köprüsü’nün Sirkeci’ye dönen ve içeri doğru devam eden bölümünde iskelede bulunan bekâr odalarındaki (o dönemler “Melek Girmez Sokağı” deniyordu) yaşam tarzından kaynaklandığı yönündeki telkinlerinden dolayı bekâr odaları yıktırılarak, temizletilmiş; birkaç odadan birkaç ölü ile tauna yakalanmış insan bulunmuştu. Aynı şey, Galata’daki Kalyoncu Odaları’na da uygulandı.

Köprünün altından çok sular aktı. Çok şeyler değişti. Amma, arada bir ortaya çıkan ve bazen bir bölgeyi, bazen tüm dünyayı etkileyen salgın hastalıklar değişmedi. Amma geçmişten öğrendiğimiz bir şey var ki o da, Covid-19 denen bu salgın da yenilmeye mahkumdur.

Yorumlar (0)
Namaz Vakti 31 Mart 2023
İmsak 05:16
Güneş 06:43
Öğle 13:13
İkindi 16:46
Akşam 19:34
Yatsı 20:55
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Galatasaray 25 60
2. Fenerbahçe 24 54
3. Beşiktaş 25 49
4. A.Demirspor 25 45
5. Trabzonspor 25 44
6. Başakşehir 24 41
7. Kayserispor 25 38
8. Konyaspor 25 34
9. Karagümrük 24 31
10. Antalyaspor 25 28
11. Alanyaspor 25 28
12. Sivasspor 25 27
13. Kasımpaşa 25 26
14. Gaziantep FK 25 25
15. Ankaragücü 24 25
16. İstanbulspor 24 24
17. Giresunspor 24 23
18. Hatayspor 24 23
19. Ümraniye 25 22
Takımlar O P
1. Samsunspor 28 60
2. Eyüpspor 28 53
3. Rizespor 27 52
4. Sakaryaspor 28 52
5. Pendikspor 27 50
6. Keçiörengücü 28 47
7. Bodrumspor 28 45
8. Manisa FK 27 42
9. Göztepe 27 41
10. Boluspor 27 41
11. Bandırmaspor 27 40
12. Altay 28 28
13. Tuzlaspor 27 28
14. Erzurumspor 27 25
15. Adanaspor 28 25
16. Altınordu 27 23
17. Gençlerbirliği 27 21
18. Denizlispor 28 17
19. Yeni Malatyaspor 28 16
Takımlar O P
1. Arsenal 28 69
2. M.City 27 61
3. M. United 26 50
4. Tottenham 28 49
5. Newcastle 26 47
6. Liverpool 26 42
7. Brighton 25 42
8. Brentford 27 42
9. Fulham 27 39
10. Chelsea 27 38
11. Aston Villa 27 38
12. Crystal Palace 28 27
13. Wolves 28 27
14. Leeds United 27 26
15. Everton 28 26
16. Nottingham Forest 27 26
17. Leicester City 27 25
18. West Ham United 26 24
19. Bournemouth 27 24
20. Southampton 28 23
Takımlar O P
1. Barcelona 26 68
2. Real Madrid 26 56
3. Atletico Madrid 26 51
4. Real Sociedad 26 48
5. Real Betis 26 45
6. Villarreal 26 41
7. Athletic Bilbao 26 36
8. Rayo Vallecano 26 36
9. Osasuna 26 34
10. Celta Vigo 26 34
11. Mallorca 26 32
12. Girona 26 31
13. Getafe 26 29
14. Sevilla 26 28
15. Cadiz 26 28
16. Real Valladolid 26 28
17. Espanyol 26 27
18. Valencia 26 26
19. Almeria 26 26
20. Elche 26 13
GazetelerTümü