Gülnuş Emetullah Valide Sultan Türbesi
Türbe, Hakimiyet-i Milliye Caddesi üzerindedir. Yeni Cami Külliyesi ile beraber 1708-1711 tarihleri arasında yaptırılmıştır. Bânisi, Sultan III. Ahmet'in annesi Gülnûş Emetullah Valide Sultan'dır. Lâle Devri başmimarı Mehmet Ağa tarafından yapılmıştır. Türbenin sağ tarafında sebil, sol tarafında muvakkithane ve hazîre, arkasında hünkâr mahfili ve cami, karşısında ise Zincirli Kuyu Tekkesi ismiyle de bilinen Halim Gülüm Dergâhı bulunuyordu. Türbe, sekiz yüzlü olarak tamamen mermerden yapılmıştır. Köşelerine yerleştirilen sekiz mermer sütunun arası, pirinç şebekedir. Sütun başlıkları istalaktitlidir. Geniş, alnı düz, kemer içleri dilimli, yekpare bir mermer kiriş veya kemer sütunları birbirine bağlar. Bu sütun ve kirişlerin üzerine, türbeyi daha görkemli göstermesi için kesme mermerden ikinci bir kemer daha yapılmıştır. Bu kaş kemerlerin iç taraşarı yine pirinç şebekedir. Bu şebekeler, gerek döküm ve gerekse motişeri bakımından, Türk dökme sanatının en güzel örnekleridir. Bu açık türbeyi, lame demirler arasına gerilen bir tel kafes örtmektedir. Kubbe eteğini, çepeçevre istalaktitli bir silme çevirmektedir. Bu silmenin örneklerini, cami külliyesinin çeşme, sebil, şadırvan ve cümle kapısının etrafında gördüğümüz gibi, iskele meydanındaki III. Ahmet Çeşmesi'nde ve Kısıklı Çeşmesi'nde de müşahade etmekteyiz. Kubbe eteğinin iç tarafında nefis bir hat ile Ayet-el Kürsi yazılıdır. Şebekeler çiçek, yaprak ve geometrik şekillerle bezenmiştir. Pirinç şebeke bir kapıdan türbeye girilir. Bu eşsiz şaheser türbenin içinde, Valide Sultan'ın yüksek, ihtişamlı kabir taşlarını havi mezarı bulunmaktadır. Baş ve ayak taşlarında, istiridye kabuğu şeklinde mihrapçıklar ve kabartma şekiller vardır. İkisinin de arka taraşarına zarif, uzun servi kabartmaları yapılmıştır. Ayak taşı, çeşme ve şadırvanında olduğu gibi, vazo içinde çiçek motişeri ile bezenmiştir. Her iki taşın üst tarafına yapılan sorguçlar, çeşmesindekinin aynıdır.
