İSKİ Su Medeniyetleri Müzesi
Bağlı Olduğu Kurum/Kişi: İstanbul İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Denetleyen Müze: İstanbul Türk ve İslam E. M. Müdürlüğü
Adres.Arnavutköy Durusu mah.Nihatkaya cad.
İSKİ tarafından hazırlatılan “İstanbul Su Medeniyetleri Müzesi” programıyla ilişkili olarak, Terkos Pompa İstasyonu parseli içinde bulunan özgün endüstri yapıları, yeni tasarlanan yapılarla desteklenerek müzeye dönüştürülmüştür. Terkos Gölü kıyısında konumlanan tesis, kentsel ölçekteki su sorununu erken endüstriyel teknojilerle çözmek üzere 1883 yılında kurulmuş; yaklaşık yüz yıllık bir kullanımın ardından devre dışı kalmıştır. Proje çalışması mevcut yapıların sadece korunmasını değil, aynı zamanda çağdaş bir müze beklentisini karşılayacak donatı ve donanımla ziyarete açılmasını hedeflemiştir. Yerleşkede korunan yapılar, öncelikle sergileme ve tanıtım alanları olarak düzenlenmiş; yeni ekler ise, yönetim, arşiv, restoran işlevlerini karşılamak üzere tasarlanmıştır. Kompleksin yakın çevresindeki flora/faunanın ve endüstri mirası mimarisinin özgün karakteri, gerek doğal peyzajın sürdürülmesi konusunda, gerekse yeni ek yapıların mimarisini şekillendirmede etkili olmuştur.
Terkos Pompa İstasyonu’nun kısa tarihçesi
İstanbul’un ilk modern su tesisi Terkos Su Pompa İstasyonu’nda ilk yapılar 1882’de Dersaadet Su Şirketi’nin sağladığı sermayeyle Fransızlar tarafından kuruldu. Fransız Fives-Lille şirketi tarafından yapılan tesisin üç grup, altı adet pompa ile devreye alınması 1883-1885 yılları arasına denk gelir. 1928 yılında kurulan iki termoelektrik ünitesiyle Terkos Pompa İstasyonu’nda elektrik üretilmeye başlandı. Üretilen bu elektrik önceleri tesislerin iç aydınlatma ihtiyacını karşılarken, daha sonra Terkos Köyü’nü de içine alan bir aydınlatma sistemine dönüştürüldü. 1928 yılında kurulan Terkos Termoelektrik Tesisleri, Türkiye ’de kurulan ilk elektrik üretim ünitelerinden biriydi. 1932’de hükümettarafından satın alınan tesis, 10 Ocak 1933’ten sonra faaliyete geçen Sular İdaresi’ne devredildi. Su pompalama işleminin elektrik enerjisiyle yapılabilmesi için, 1951 yılında Silahtar-Terkos havai elektrik hattı inşa edildi. Terkos Pompa İstasyonu’nda ilk elektrikli pompalar 1952 yılında kullanılmaya başlandı. Yeni su üretim donatılarının inşasıyla birlikte 1980’den itibaren adım adım devreden çıkarılan istasyon uzun bir süre işlevsiz kaldı ve Müze olarak yeniden işlevlendirildi.